Bijgewerkt op: 1 aug
Mannen met zwarte vegen op hun gezicht die jaren later na hun noeste arbeid genieten in een heerlijk warm bubbelbad. Het had hét beeld van Oploo kunnen zijn. Het kwam er niet van. Waarom niet legt Henny Lenkens uit in zijn boek Géén kolenmijn, géén kuuroord. Hij schreef ook een toneelstuk.
Dit stuk is afkomstig van het artikel uit De Gelderlander van 01-08-2025. Geschreven door Joost Adriaans.
De Boortorenstraat is eigenlijk alles wat Oploo eraan heeft overgehouden. Aan de zoektocht naar steenkolen en later naar warm water voor een wellnesscentrum. Henny Lenkens uit Sint Anthonis (geboren in Oploo) schreef een boek over de proefboringen die duidelijk maakten dat Oploo niet het Brabantse epicentrum voor de kolenwinning zou worden. Ook de komst van een wellnesscentrum, zoals het Sanadome in Nijmegen en Thermae 2000 in Valkenburg, ging aan de neus van het dorp voorbij. Dat was een politieke keuze, zegt hij. Lenkens (71) is verslaggever en schrijver. „Ik ben met het schrijven van het boek begonnen, ik had nooit gedacht dat het in een toneelstuk zou uitmonden.”
Het zwarte goud voor het grijpen?
Eerst maar eens een flinke stap terug in de tijd. Rond 1900 bestaat bij de Rijksoverheid het vermoeden dat er onder Oploo steenkool ligt. Op een diepte waarbij het rendabel is de brandstof naar boven te halen. Het ‘zwarte goud’ lonkt.
Eind 1911 verrijst een boortoren in het dorp. Tot maart 1913 wordt geboord, maar zonder succes. De boor gaat meer dan 1100 meter de grond in, steenkool komt niet naar boven. De pogingen worden gestaakt. Waar de toren precies stond? „In wat nu de Boortorenstraat is. Op huisnummer 6.” In buurtschap Blauwenhoek.
Lenkens is niet zomaar geïnteresseerd in wat er onder zijn voeten gebeurt. „Ik heb de hogere landbouwschool gedaan. Bodemkunde vind ik een interessant vak.” Hij stuitte op Marktplaats op het onderzoeksrapport en de eindconclusie van de proefboringen in Nederland, waaronder in Oploo. Een lijvig rapport met grote kaarten. Hij had er 500 euro voor over.
Een spuiter: warm zout water
De bouw van de 25 meter hoge boortoren en de boringen noemt Lenkens in zijn boek ‘een bijzondere attractie’. Oploo telt ruim 500 inwoners (inmiddels 1900) en echt heel veel is er niet te doen. ‘In Oploo viel, afgezien van de kermis en het soms neerstrijken van een rondreizend circus, weinig te beleven’. Niets mooier dus dan naar het werk te kijken dat ook ’s nachts, dankzij carbidlampen, gewoon doorgaat.
De werkzaamheden verliepen niet helemaal soepel. De diamantboor liep een keer vast en tot twee keer toe hadden de werklui te maken met ‘een spuiter’, waarbij warm zout water naar boven kwam. Het gevolg: een overstroming op vijf lappen grond met zout water met een temperatuur van 40 graden.
Zout water dus. Met een prima temperatuur. De conclusie is al lang getrokken dat het met de steenkool en Oploose koempels niets wordt, als in 1984 Oploo weer in de schijnwerpers staat. Want ja, met dat warme water kun je wél iets. Is een kuuroord geen ideetje?
„Er ontstond een discussie die wel tien jaar heeft geduurd”, zegt Lenkens. Op korte afstand van de eerdere boortoren komt een nieuw exemplaar te staan waarmee proeven naar de winning van warm water worden gedaan. Het woord ‘gezondheidstoerisme’ doemt op, een Kurort voor Duitse gasten, vergoed door de Duitse Krankenkasse (ziekenfonds). Maar ook een warmwaterparadijs voor inwoners van Oploo en ver daarbuiten.
Thermae 2000 in Valkenburg bestaat dan nog niet, net als het Sanadome in Nijmegen. Maar de kans om Oploo op de kaart te zetten wordt niet gegrepen. „De initiatiefnemers wilden dat de gemeente Sint Anthonis er ook geld in stak. Een miljoen gulden. Daarvoor was in de politiek geen meerderheid.”
Feit en fictie
Einde verhaal dus. Terwijl kuuroorden als paddenstoelen uit de grond schieten, staat Oploo met lege handen. Nou ja, er ligt nu dus een boek. En Henny Lenkens schreef ‘een theaterspektakel’.
Het toneelstuk is vooral gebaseerd op het eerste deel van zijn boek, de pogingen om steenkool te winnen. „Is het boek realiteit, het spel is een mix van feit en fictie. Er zit een liefdesaffaire in, tussen een van de mensen van de boortoren en de vrijgevochten dienstmeid van de plaatselijke molenaar.”
Verleden en actualiteit ontmoeten elkaar, zegt Lenkens. Stel het je maar even voor: een influencer op een e-bike die het gesprek aangaat met mensen van de boortoren. „Bij de bouwtoren laten we ook klimaatactivisten actie voeren, zoals Extinction Rebellion nu doet. Heden en verleden vloeien soms in elkaar over. Dat heeft het stuk een extra dimensie gegeven.”
Het boek ‘Géén kolenmijn, géén kuuroord’ is binnenkort verkrijgbaar. Het theaterstuk ‘De schat van d’n Blauwenhoek’ is te zien in het openluchttheater van Oploo, op 5, 6, 10 en 12 september. Kaarten zijn te koop via deze link.
